نوشتاری کوتاه درباره عکس عروس از آغاز تا به حال
عکس عروسی را دوست داریم، خصوصا اگر عکس‌های کسی باشد که عمری را پشت سر گذاشته و در حالی که ما به چهره‌ها و آدم‌ها و لباس عروس و همه آن جزئیات خیره می‌شویم او از آن روزها بگوید و ما دزدانه به هاشورها و چین‌های صورت‌اش نگاه کنیم و توی دلمان آشوب شود و حیرت کنیم از اینکه عکس چه چیز پیچیده و مرموز ایست برای ثبت هر آنچه که مهم است . عکس های عروسی بهترین عکس‌های آلبوم‌های خانوادگی است که معمولا برای آنها آلبوم جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود و دیدن آن با آداب و مراسم های خاصی در مهمانی‌ها و مجالس فامیلی همراه است. این عکس‌ها دارای کارکردهایی مثل یادآوری خاطرات، کمک به ترسیم شجره نامه‌ها ، سرگرم نمودن اعضای فامیل و ... است. شاید عجیب باشد که تنها پس از 14 سال از اختراع اولین دوربین عکاسی، اولین عکس عروسی از ملکه ویکتوریا و شاهزاده آلبرت در سال 1840 گرفته شد و از آن تاریخ به بعد این شاخه از عکاسی به یکی از مهمترین و اقتصادی‌ترین موضوعات عکاسی در خانواده‌ها تبدیل شد و با وجود تمام تغییرات تکنولوژیک این رسانه، تغییرات مد و سبک زندگی و کم رنگ شدن سنت‌ها و آیین هایی چون عروسی و حواشی مربوط به آن،" عکس عروسی" همچنان دارای اهمیت و محبوبیت نزد عامه مردم است و نه تنها از کارکردها و دلالت‌های خود کاسته نشده که گویا این روزها دلالت‌های ضمنی بیشتری در کشور ما و سایر کشوردارد. اولین عکس‌های عروسی، نشان گر عروس و دامادهایی است که در کنار پرده‌هایی از مناظر طبیعی در کنار هم ایستاده و نجیبانه به دوربین زل زده‌اند. تقریبا در هیچ یک از این عکس‌های اثری از لبخندهای پت و پهن، ژست‌های آرتیستی و حرکات عاشقانه و ... نیست، فضای عکس‌ها بسیار ساده است و گاه با یک صندلی، ستونی سنگی و یا سبد گلی آراسته شده است. شاید ژست‌ها ی عروس و داماد و طرز نگاه شان از سنت پرتره نگاری در نقاشی بی‌تاثیر نباشد. همچنین در این نگاه‌های سنگین و منجمد نباید شگفتی از دوربین، مدت زمان نوردهی بالا، و عکس به عنوان اتفاقی یکه و استثنایی را فراموش کرد. هر چند امروزه همین عکس‌ها می‌تواند به عنوان منابع مهم تصویری از تغییرات مد، پوشش و آرایش سر و صورت مورد استفاده قرار گیرد. تاریخچه عکس عروسی در ایران همانند عکس خانوادگی با شک و تردیدهای فراوانی همراه است. در بسیاری از عکس‌های قاجار می‌توان عکس‌هایی از مراسم عروسی(و نه عروس و داماد) را دید، همچنین باید به بعضی از عکس‌های ارنست هولتسر که از عروس و دامادهای ارمنی گرفته است اشاره نمود، شاید به دلیل بافت فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی، سنت گرفتن عکس عروسی در آتلیه عکاسی عروس بسیار دیرتر از تاریخ شروع عکاسی در ایران باشد. تنها در اوایل قرن بیستم و با اختراع دوربین‌های قطع کوچک، فیلم‌های رول و انواع فلاش‌ها بود که عکس عروسی از انحصار آتلیه عکاسی عروس بیرون آمد و عکاس به مجالس عروسی راه یافت. در این دوران عکاس با وسواس و دقت همانند خبرنگار به ثبت تک تک اجزای مراسم عروسی پرداخت و صد البته این عیش با ورود فیلم‌های رنگی برای خانواده‌ها جذاب‌تر و کامل‌تر شد. از این شیوه از عکس عروسی عکس‌های بسیاری در آلبوم‌های خانوادگی ایران موجود است، تقریبا اکثر والدین ما آلبوم پر و پیمانی از عکس‌های عروسی خودشان، فامیل و همسایه‌ها و مراسمی چون کیک بریدن، رقصیدن، شام یا ناهار عروسی و ... دارند. در این عکس‌ها ثبت واقعه عروسی از اهداف اساسی عکاس و آتلیه عکاسی یا یکی از اعضای دوربین به دست فامیل بوده است. عکس‌های تکی یا دوتایی از عروس و داماد به نسبت عکس‌های دسته جمعی کمتر است و عروس با لباس سفید و با توری به سر از باقی زن‌ها متمایز شده است. لباس او پیراهنی ساده و پوشیده است که امکان حضور او را در کنار مهمانان مهیا می سازد. کیفیت این عکس‌ها از لحاظ زیبایی شناسی پایین‌تر از عکس‌های عروسی در آتلیه های عکاسی است. دخالت کمتر عکاس در ژست‌های عروس و داماد، نبود نور کافی و مناسب، فقدان مهارت لازم توسط عکاسان غیر حرفه ای و تعداد زیاد عکس‌ها را شاید بتوان از دلایل عمده این افت کیفیت دانست، هر چند که باید این عکس‌ها را بازنمایی صادقانه‌تری از مراسم ها و سنت‌های عروسی و ... دانست. پس از جنگ جهانی دوم و صنعتی شدن کشورهای اروپایی و رونق اقتصادی دراین کشورها اسطوره‌سازی و آرمانی کردن زندگی روزمره از طریق رسانه‌هایی چون مجلات مد، آگهی‌ها و سریال‌های تلویزیونی در سبک عکاسی عروسی به تغییرات شگرفی منجر شد. این بار عروس و دامادها به آتلیه های عروسی یا عکاسخانه برگشتند تا تصویری به مرتب زیباتر، جذاب‌تر و رویایی‌تر از خود را به دیگران نشان دهند. در این سال‌ها دیگر عکاسی وسیله ای یکه و استثنایی و دور از دسترس برای همگان نبود و دیدن تصویر خود همان لذت و شگفتی را به آنان همانند پدران و پدربزرگان‌شان نمی‌داد. آنان چون نارسیس، شیفته تصویر زیباتری از خود بودند که به مدد انواع تکنیک‌های نور‌پردازی و روتوش، دقت و مهارت عکاسان مد و صحنه‌پردازان آتلیه‌های عکاسی برایشان امکان‌پذیر شد. هر چند در ایران جستجو برای دست یابی به این تصویر آرمانی در عکس‌های عروسی به دلیل دو پدیده مهم اجتماعی و فرهنگی دیرتر از دیگر نقاط جهان امکان پذیر گشت. با وقوع انقلاب اسلامی علاوه بر همه تغییرات سیاسی و اجتماعی، در باورها و اعتقادات مردم و خصوصا جوانان تغییرات عمیقی رخ داد. رویای مبارزه با حکومت پهلوی، دست‌یابی به ارزش‌هایی چون عدالت و آزادی و ... سبک زندگی جوانان ایرانی را دگرگون کرد. باور به ساده زیستی، حذف تشریفات و جنگ با مظاهر تجملی موردی بود که در اندیشه‌های چپ و اسلامی آن دوران ارزش محسوب می‌شد. از این رو بعید نیست که در آیین‌ها و مراسمی چون عروسی نیز در آن سال‌ها تغییرات عجیب و غریبی اتفاق افتاده باشد. احتمالا شما هم عکس‌هایی از عروس و دامادهای آن دوره دیده‌اید که عروس با مانتو و شلوار و روسری در کنار داماد بر موکتی نشسته‌اند. شگفتی دیدن چهره معصوم و ساده عروس و دامادهای انقلابی و آرمان‌گرای آن روزها و مقایسه آن با عکس‌های عروسی امروزی خالی از لطف نیست! جنگ هم چون انقلاب بر چگونگی مراسم عروسی و عکس عروسی تاثیر گذار بود. در این سال‌ها به دلیل فشارهای اقتصادی، سیاسی و ... زندگی روزمره مردم با سختی همراه بود. در این سال‌ها بمباران، مهاجرت، شهادت جوانان و در مجموع زندگی در شرایط سخت باعث شد تا بالاجبار عروسی‌ها ساده تر برگزار شود و به همین دلیل عکس‌های عروسی نیز روایت‌گر همان سادگی و بازنمایی از اعتقادات مردم در آن سال‌ها باشد. دیدن دامادهایی با لباس بسیجی و عروس‌هایی که با چادری سفید بر کنار چیدمان ساده سفره عقد نشسته‌اند عجیب نیست) پس از جنگ و با شروع توسعه اقتصادی کشور در قالب برنامه‌های اول و دوم این امکان به وجود آمد تا مردم با گذر از روزهای سخت جنگ علاوه بر ساختن کشور به ترمیم بخشی از جراحت‌ها و آسیب‌های روحی خود بپردازند. بعید نیست که زیاده روی و اغراق در تشریفات و تجملات این سال‌ها ریشه در محرومیت و زندگی در شرایط سخت سال‌های جنگ داشته باشد. در این دوران کم کم عروسی‌ها به صحنه‌های یکه و جادویی و مهم زندگی هر جوان ایرانی تبدیل شد و به دنبال آن عکس عروسی جایگاهی رفیعی یافت، به گونه‌ای که امروزه داشتن عکس عروسی بسیار مهم‌تر و حیاتی‌تر از مراسم عروسی است! در واقع این روزها عکس عروس نشانه‌ای از آغاز یک پیمان یا شروع یک زندگی و در اصل بیانگر خاطره‌ای از روز عروسی نیست، عکس‌های امروزی بیانگر دلیل های ضمنی چون زیبایی و عریانی خیره‌کننده عروس است که به مدد آرایش و گریم و فتوشاپ در عکس‌ها حاصل شده است و بیان گر لحظه‌ای سینمایی و رویایی است. فرار از واقعیت مهمترین دلالت حاضر دراین عکس‌هاست و چه خوب این میل با امکان‌ات عکاسی دیجیتال ترکیب شده است، به کارگیری انواع فیلترها ، تغییر در کنتراست و انواع دستکاری در عکس‌های عروسی چیزی است که امروزه به کمک دوربین دیجیتال به راحتی و آسانی در اختیار عکاس قرارگرفته است. دیگر از آن نگاه‌های نجیبانه عکس‌های آغازین، پرتره‌های دامادهای موقر و عروس‌های معصوم و حیرت‌زده مقابل دوربین خبری نیست، در عکس‌های امروزی با سوژه هایی روبه رو هستیم که که گویا ستارگان سینمایی و اسطور‌ه‌هایی از زیبابی و عشق و دلدادگی هستند. بازنمایی روابط عاشقانه در عکس‌ها با اداها و ژست‌های رمانتیک و تکثیر این عکس‌ها و هدیه آن به میهمانان بیانگر ادغام دو حوزه عمومی و خصوصی(لااقل در روز عروسی ) است و حکایت از کم رنگ شدن ذات و مفهوم یک آیین(عروسی) و پر رنگ شدن حواشی پیرامون آن دارد. در حقیقت این روزها عکس عروسی از دلالت صریح خود شانه خالی می‌کند و دلالت های ضمنی بسیاری می‌یابد که حیات و توجیه اقتصادی این صنعت را با توجه به بافت فرهنگی و اجتماعی در هر کشوری ممکن می‌سازد. در عکس‌های عروسی امروزی دیگر خبری از فامیل و بچه‌ها و ... نیست، در روز عروسی عروس و داماد به عنوان قهرمانان این واقعه رمانتیک از متن عروسی جدا می‌شوند و چون قهرمانان و الهه‌ها به غار یا کوهی(آتلیه یا باغ) پناه می‌برند و پیمان خود را در مقابل چشم خدا(چشم عکاس) می‌بندند. چشم عکاس چون چشم خدا برای آنان محرم است و عروس و داماد می‌توانند شخصی‌ترین و خصوصی‌ترین نقش‌های رمانتیک زندگی خود را در مقابل آن بازی کنند! و عکاس می تواند با اعجاز و تردستی جادوگرانه خود _ نیرویی که به مدد تکنولوژی و در واقع رایانه فراهم شده است_ در این بازی(تقدیر) تغییرات لازم را داده و تصویری جذاب و آرمانی برای زوج‌ها و خانواده‌های آنان با بهایی بسیار فراهم آورد. چنین تصویری نه در کنج صندوق‌خانه‌ها پنهان می‌شود و نه در آلبوم‌هایی که هر از گاهی به اصرار فامیل دیده می شد، جای می گیرد بلکه چون تصویر رهبران سیاسی و قهرمانان ورزشی در ابعادی بزرگ چاپ می‌شود و در روز عروسی به نمایش همگان می‌رسد و پس از آن بر روی یکی از دیوارهای خانه می‌نشیند. در این میان تصویر آشنایان و دوستان و اعضای فامیل به تبعید اجباری از عکس عروسی تن می‌دهند و لذت دیدن و شناختن چهره‌ها و آدم‌ها و قصه‌های آنان از فرزندان آینده گرفته می‌شود. در تصویری که قرار است اولین عکس خانوادگی یک زوج باشد
منبع: سپیا